1. Sosyal medya nedir?
Sosyal medyalar, içerikleri sunucularından çok kullanıcılar tarafından hazırlanan platformlardır. Farklı biçimle çalışan ve çeşitli platformlar vardır.
- Twitter'de kısa haberler
- You Tube'da videolar
- Facebook'da arkadaş ve tanıdıklarla paylaşımlar
- Linkedln iş bağlantılarını kurma ve ticari iletişim
Kısaca, günümüzde webbloglar, forumlar, sosyal ağlar en yaygın sosyal medya teknolojileri olarak belirtilebilir. Sosyal medya ve internet üzerinden insanlarla bağlanma/haberleşme 1979 yılında Usenet (yorum özellikli karatahta) ile başladı. 1990ların ortalarına doğru internet forumları (çoğunlukla özel konuların, forumda uzun süreli tartışılabildiği siteler) ve gerçek zamanda çeşitli konuların paylaşıldığı internet mesajlaşmaları takip etti. Öğrencilik döneminde okul arkadaşı olanları birbirine bağlayan internet sayfaları bunlara eklendi. 2003 yılından itibaren grupların ve taraftarların iletişim içinde olduğunu gösteren MySpace portalının kullanılmasıyla sosyal ağ alanında patlama yaşandı. 2004 yılında Facebook açıldı ve bugün en büyük sosyal ağ haline geldi. Amaç, birbirini tanıyan insanların bilgi ve belgeleri paylaşabilecekleri bir platform yaratmaktı. Görünen o ki Facebook, sosyal ağ piyasasını oldukça etkileyerek şekil verdi. Sadece görsel olarak değil, benzer fonksiyonlara sahip platformlarda da Facebook'a benzer bağlantılar sağlamakta. Örneğin diğer bilinen platformlar:
- 2005 YouTube
- 2006 Twitter
- 2010 Pinterest, Instagram
- 2010 Google+ ve Snapchat
Sosyal ağ ile ilgili 2016 verileri:
- Facebook: Dünya çapında aylık yaklaşık 1.79 milyar aktif kullanıcı
- Mesajlaşma hizmetleri WhatsApp: Aylık 1 milyar aktif kullanıcı
- Twitter: 33.22 milyon
Kaynak: www.dijitalajanslar.com
2. Sosyal medyalar kendilerini nasıl finanse ediyor?
Kural olarak ilgili platformların (ör. Twitter, YouTube, Facebook) kullanımı ücretsiz. Firmaların gerekli ciroyu başka yollarla elde etmeleri gerekiyor. Bunun anahtarı ise kullanıcıların verileri. Firmalar, ortaya çıkan tüm adresleri, videoları, irtibatları, linkleri ya da yorumları kaydediyor. Buradan kim olduğunuz, nerede oturduğunuz, nelerden hoşlandığınız, arkadaşlarınızın kim olduğu, nerede çalıştığınız, hangi dine mensup olduğunuz gibi bilgiler saptanıyor. Bu sayede Profillerle doğrudan ve etkin bir şekilde reklam çalışmaları yapılabilmektedir. İnternetteki çoğu şirketin olduğu gibi, sosyal medya hizmeti sunan şirketlerin de ana gelir kaynağı reklamdır.
3. Sosyal medyada davranış
Sosyal medyada en doğru davranış, herkesin kendi içinde hesap etmesi gereken bir denge tutumudur. Sosyal medyalar, arkadaşlarımızla ya da tanıdıklarımızla hızlı ve kolay yolla iletişim kurarak hayatımızı kolaylaştırabilen çok güçlü araçlardır. Bir tık ile arkadaşlarımızla bir parti için randevulaşabilir ya da tatil fotoğraflarımızı paylaşabiliriz. Ne kadar önlemler alınabilse de paylaştığımız bütün bilgilerin küçük bir güvenlik boşluğu sayesinde başka kişiler tarafından da okunabileceğini aklımızın bir köşesinde tutmalıyız. Sosyal medyalar, örneğin otoriter ülkelerin halk üzerindeki denetimini teşvik edebilir, kötü niyetli insanlara kurbanını takip ederek, onlar hakkındaki değerli bilgiler edinme imkânı verebilir, siber saldırıya imkân verebilir, doğrudan yanlış haberler yayılabilir vb. Bu nedenle önerimiz: Sokakta gördüğünüz bir yabancıyla neyi paylaşıyorsanız sosyal medyada onları paylaşın.
4. Güvenlik ayarlarında nelere dikkat etmeliyim?
Sistemde güvenlik boşluğu olmadığı sürece güvenlik ayarları sizi sadece diğer kullanıcılara karşı korur. Güvenlik ayarlarınızı nasıl seçerseniz seçin, sunucunun kendisi, reklam ortağı ve resmi makamların (ülke içi ve dışı) bütün şahsi verilerinize ve paylaşımlarınıza ulaşma imkanına sahip olduklarını hesaba katmalısınız. Kendinizi istenmeyen takibe (Stalker), köleleştirmeye (grooming), tacize (mobbing) vb. karşı korumak için mümkünse sadece "Arkadaşlarınızın" (arkadaş listesinde bulunan kişiler) kişisel verilerinizi görmesine izin verin. Yeni "Arkadaş" eklerken kendini tanıtan kişinin gerçekten o kişi olup olmadığından emin olmayabilirsiniz. Şayet kimliği ile ilgili şüpheye düşüyorsanız, bu kişiye diğer insanların bilemeyeceği özel bir soru sormanızı öneririz (örneğin evcil hayvanınızın ismi vb.).
5. Nasıl bloke edebilirim?
Haber almak için neredeyse tüm haberleşme hizmetleri ile iletişiminizi bloke edebilirsiniz (engelleyebilirsiniz). Arama motoruna basit bir arama sorusuyla iletişimin bloke edilmesi(engellenmesi) için kılavuz bulabilirsiniz. Örneğin Google sayfasına tıklayarak "Facebook'da engelleme" ‘yi arayın. İlk cevabın altında bir kılavuz bulabilirsiniz.
6. Oluşturduğum profilin tamamını her zaman silebilir miyim?
Teknik açıdan bu sorunun yanıtlanması mümkün gözükmüyor. Kayıt olurken profil oluşturma nasıl farklılıklar gösterebiliyorsa kullanıcı bilgilerinin silinmesi de farklılıklar göstermektedir. Örneğin Amazon alışveriş sitesindeki kullanıcı bilgilerinizi silmek için, bir form doldurup e-posta ile göndermelisiniz. Telefon açmak, imzalı bir mektup göndermek ya da sadece internet sitesinden sil butonuna basmak zorunda kalabilirsiniz. justdelete.me sitesi sunucuların kullanıcı hesabı silme sayfalarının linklerini ve hesap silme yöntemlerini gösteren kılavuzları sunmaktadır.
7. Sizin ya da çocuğunuzun istenmeyen içerik, resim vb. paylaşımlarınız sosyal ağdan nasıl silinebilir?
Yasal olarak bakıldığında bu durum, Avrupa Birliği Veri Koruma Yönetmeliğinin 17. Maddesinde "unutma hakkı" (silme hakkı) şeklinde belirtilmektedir. Şayet herhangi biri kabul etmediğiniz bir paylaşımda bulunuyorsa yasal yollara başvurabilirsiniz. Ayrıca sunucu tarafından da içeriğin kaldırılmasını isteyebilirsiniz. Başvuru sonucunda içerik kaldırılmazsa suç duyurusunda bulunarak, silinmesini yasal yollardan talep edebilirsiniz.
8. Tehlike: Siber taciz
Siber taciz farklı şekillerde ve çeşitli iletişim araçları ile gerçekleştirilebilir. Kısacası internette şahıslar, şirketler ya da kuruluşlar; haber, makale, video ya da buna benzer yollarla rahatsız edilmekteler. Bu olay son yıllarda olağanüstü bir oranda arttı. JIM araştırma şirketinin 2016 yılında gerçekleştirdiği bir araştırmaya göre 12-19 yaş arasındaki her üç kişiden biri tanıdık çevrelerindeki insanların internet ya da akıllı telefonla bu tür saldırılara maruz kaldıklarını ifade etmektedir. Gençlerin yaşı arttıkça böyle bir olayla karşılaşma oranı da artmaktadır (12-13 yaş: %26, 14-15 yaş: %30, 16-17 yaş: %39, 18-19 yaş: %39). Ancak kurban için sonucu ağır olabilir ve aşırı durumlarda intihara kadar gidebilir. Birçok kurban kendini sosyal hayattan geri çekmekte, saldırıdan pek bahsetmemekte örneğin okula gitmeyi reddetmektedir. Siber taciz ile ilgili ilk belirtiler ortaya çıktığında hemen aileyi ve ardından sorumlu kişileri (örneğin: okul idaresi, personel bölümü, şef) konu ile ilgili bilgilendirmenizi ve suç duyurusunda bulunmanızı öneririz. Burada belirleyici olan, kurban rolünden kaçınmak ve derhal karşılık vermektir.
9. Tehlike: Sahte hesap
Sahte hesap, kullanıcı verilerimizi çalmak, zarar verici programları ve yalan haberleri yaymak, alışveriş dolandırıcılığını gerçekleştirmek ya da anonim siber tacizi yapmak amacıyla dolandırıcılar tarafından sahte isimle açılan kullanıcı hesaplarıdır. Facebook, Twitter, Ebay vb. birçok online mecrada sahte kullanıcı hesapları olabilir. Spam mesajları yayma amaçlı kullanılan sahte e-posta adresleri de bu kategoriye dahil edilebilir. Mesajı yayanın gerçek kimliğini bulmak, dolandırıcının kendini gizlemek için sarf ettiği çabaya bağlı olarak çok zor olabilir. Eğer bir kullanıcının hesabı ile ilgili şüpheniz varsa, bu kullanıcıdan gelen bildirimleri okumadan silmenizi öneririz. Hiçbir şekilde kişisel bilgilerinizi vermemeli (örneğin şifrenizi), linklere tıklamamalı ya da dosya indirmemelisiniz.
