İnternet dolandırıcılar için bir oyun sahasıdır. Bu sahtekârlar İnterneti kullanan insanları avlamak için her zaman yeni fikirler üretiyorlar. Özellikle çocuklarda başarıya ulaşıyorlar. Çocukları ve gençleri korumak için saçma ya da kuşkulu durumlara karşı dikkatli olup, akıllıca hareket etmek faydalı olur.
Sizin ve çocuğunuzun tehlike kaynaklarını tanımanız için, dolandırıcıların kullandıkları yöntemleri aşağıda listeledik.
1.Ücret tuzağı olan şans oyunları.
- "Kazandınız!" - halbuki hiçbir oyuna katılmadım?
- Dolandırıcılar, kazandığınız ödülü alabilmek için işlem harcı / vergi ödemeniz gerektiğini söyleyerek sizden para isterler.
"Güvenilir" şans oyunları nasıl tanıyabilirim ve ne zaman elimi bu oyunlardan çekmeliyim? Güvenilir şans oyunları ismi bilinen sunucular tarafından düzenlenir (Milli Piyango İdaresi). Fakat buradaki genel amacın kişisel verilere sahip olma isteği olup olmadığına dikkat edilmeli.
2. "Veri Toplama" için şans oyunları.
İnternetteki şans oyunları denizdeki kumlar gibidir. Yüksek ödüller her dakika cezbetmektedir. Bu şans oyunları ev ve e-posta adreslerini ve kişisel verileri toplayarak, direk haber ve reklam göndermek için hizmet vermektedirler. Toplanan veriler ticari amaçlarla kullanılır ve ilgililere satılır.
3. Oltalama (Phishing) e-postaları.
Oltalama (Phishing), güvenilir bir kişi ya da kurumu taklit etme olarak adlandırılabilir. Örneğin bir e-posta içeriğinde bir internet sayfasının (örneğin bankanızın internet şubesi) olduğu gibi taklit edilmesi de söz konusu olabilir. Bunları taklidin kalitesine göre orijinalinden ayırt etmek mümkün olmayabilir. Dolandırıcılar, kullanıcıları harekete geçirerek bilgisayarlarına zarar verici bir programı yükletmeyi (örneğin bir e-postaya eklenen bir dosya ile) ya da şifre, kredi kart numarası gibi gizli bilgilerini ele geçirmeyi hedeflemektedirler. Öncelikle sakin ve dikkatli olmalısınız. Taklit edilen e-postalar genellikle sizde korku yaratmak (çok yüksek telefon faturası veya vergi cezası gibi) ya da ödül kazandığınızı zannetmenizi sağlamak yollarıyla bilgilerinizi açıklamaya teşvik etmektedir. Çoğu zaman e-postalar kişiselleştirilmemiş olur (örneğin "Sayın Müşteri" yazar, adınız ve adresiniz bulunmaz). Bozuk bir Türkçe ve hatalı bir imla ile yazılmıştır. Şüpheye düştüğünüz durumda bilgilerinizi paylaşmadan önce sözde göndericiyi (örneğin Banka) arayın. Banka vb. kurumların sitelerine e-postalardaki bağlantılara tıklamak yerine direk adres çubuğuna (www.abcbank.com.tr) yazarak erişim sağlamayı alışkanlık haline getirin. Güncelleştirilmiş tarayıcı ve bir antivirüs programı da sizi oltalamaya karşı uyarabilir ama her durumda bu programlara güvenmeyin.
4. Avukattan gelen e-posta.
Bu e-postalarla dolandırıcılar para kazanmaya çalışırlar. Çoğunlukla avukat ya da icra / haciz ile ilgili tehditte bulunurlar.
- Göndereni kontrol edin. Bu e-postalar genellikle gayriciddi kişi / kuruluşlardan gelmektedir.
- Uyarılar devam ediyorsa, ihtiyaç halinde tüketici hakem heyeti ya da hukuk danışmanlık bürosundan tavsiye alın. www.tuketiciakademisi.gov.tr
- E-posta linkleri aldığınızda bunları açmayın. Virüsleri indirme veya pishing tehlikesiyle karşı karşıya kalabilirsiniz.
5. Ücretsiz Uygulamalar
Kaliteli iş maliyetlidir. Güvenli ve kaliteli bir uygulama nadiren ücretsiz ya da "Uygulama içinde ücret" (aşağıdaki açıklamayı okuyunuz) şeklinde indirilebiliyor. Eğer bir ürünü ücretsiz olarak edinebiliyorsanız "ürün sizsiniz". Çünkü uygulamayı kullanma bedelini çoğunlukla bilgilerimizle ödüyoruz. Konum belirlemedeki bilgiler, sosyal veriler, sağlık verileri, resim ve daha birçok bilgiler kayıt edilerek iyi ödeme yapan şirketlere satılıyor. Müşterilerinin uygulamalardaki davranışına göre reklam oyunlarıyla büyük bir boşluğu doldurarak içlerindeki alış veriş arzusunu artırabilirler.
Uygulama içinde ücret, belirli nesnelerin veya ek işlevlerin, yüklemesi ücretsiz olan uygulamanın içinden satın alınarak uygulamanın ek fonksiyonlarının aktif hale getirilmesi olarak tanımlanabilir. Böylelikle örneğin:
- Çok özel fonksiyonlar ya da oyunlardaki yükseltmeler (Upgrade) devreye girer: Uygulama içinde ücretin kullanıldığı en bilindik oyun Clash of Clans'dır. Oyunda daha hızlı ilerleyebilmek için gerçek parayla satın alınabilecek faydalı ek işlevler bulunmaktadır.
- Bazı uygulamalarda uygulama içi ücret, abonelik şeklinde de olabilir. O zaman kullanıcıların, fonksiyonları kullanmaya devam etmek için, belirli bir tutarı düzenli aralıklarla ödemeleri gerekir.
Mobil sistemlerde ödemeler Uygulama marketi üzerinden yapılıyor: iOS cihazlarda iTunes hesabından, Android kullanıcıları ise Play Store'daki ödeme şekillerini kullanarak ödemelerini yapmaktadır.
- iOS cihazlarında uygulama içinde ücretlendirmeyi sonlandırma: Ayarlar→ Genel→ Sınırlamalar. Sınırlamalar seçin ve aktive edin. Aynı sayfada uygulama içi ücret ayarını kapatın.
- Android cihazlarda uygulama satın almayı kapatmak: Ek engellemeler bulunmakta fakat android cihazlarda uygulama satın almayı tamamıyla engellemek zordur. En iyi yöntem, hiçbir alış verişinizde kredi kartı bilgilerinizin kayıt edilmesine hiçbir zaman izin vermemektir. Google Play'i açın→ Ayarlardan PIN opsiyonunu belirleyin ya da değiştirin. Oluşturduğunuz bu PIN ile Google Play'de yaptığınız her alış verişten sonra Google Play'i onaylamalısınız.
6. Facebook'da ücretsiz teklifler
Kullanıcılar, birçok reklam ilanında ve özellikle Facebook'da ücretsiz hediyelerle kandırılmaya çalışılmaktadır. Linke tıklandığında sözde ücretsiz iPhone ya da iPad, hediye çeki veren veya Facebook kredisi çekilişine katıldığınızı söyleyen sayfalar çıkar. Bu reklamların asıl amacı, bu sayfaları ziyaretinizle kişisel bilgilerinize ulaşmaktır. Bu bilgilere size form doldurtarak veya devam edebilmeniz için kayıt olmak zorunda bırakarak ulaşmaktadırlar.
7. Yıllık abonelikle sanal mağaza
Sanal mağazalar, Google, Bing ya da Yahoo gibi arama motorlarında herhangi bir arama yaptığınızda arama sonuçları arasında size harika ve uygun teklifler sunarak dikkatinizi çekmeye çalışmaktadır. Etki altına almak için sürekli sayfalar açılmaktadır. Bu reklam sayfalarına basıldığında istemediğiniz halde bir dergiye veya zil sesine yıllık abonelik vb. satın almalar dahi gerçekleşebilir.
8. Sanal mağaza teslimat yapmıyor
İnternette sayısız miktarda güvenilmeyen sanal mağaza bulunmaktadır (Fakeshops). Ödeme yaparsınız ama ürün asla elinize ulaşmaz. Bu sanal mağazalar çok çabuk kaybolur ve geride mağdur insanlar kalır. Bu durum kaliteli elektronik ürünleri ucuza sunan sanal mağazalarda daha sık gerçekleşir. Alıcıların ön ödemeyle gerçekleştirdiği bu satın almalarda ürünler ellerine ulaşmamaktadır.
Bu tür sahte sanal mağazalar:
- Ürünün her zaman uygun ve mevcut olmasıyla,
- İnternet kimliği ve sertifikaların eksik olmasıyla,
- Sayfalarda yazım hatalarının mevcut olması,
- Önemli genel sözleşme şartlarının hatalı, eksik veya başka internet sayfalarından kopyalanmış olmasıyla,
- Alt sayfaların boş ya da gereksiz metinlerle doldurulmuş olmasıyla,
- Alan ve ürün adlarının orijinal adlardan ve adreslerden farklı olmasıyla,
- Ürünün sadece ön ödemeyle alınabilmesiyle,
- İletişimin düzgün dil kullanmayan kişilerle yapılmasıyla,
- Doğru bir alış veriş onayı alınmamasıyla,
- Daha çok şahsi hesaplara benzeyen alışılmadık banka bilgilerinin verilmiş olmasıyla tanınırlar.
Kaynak ve daha geniş bilgi için: www.wp.me
Ön ödeme sadece tanıdık ve güvenilir sunuculardan yapılmalıdır. Güvenilir sunucular fatura ya da havale ile ödeme imkanı da sağlamaktadır. Bu mağazaların cazip indirimlerini mercek altına almak akıllıca bir yoldur. Arama motorunun yardımıyla sunucuyu araştırmak ve iletişime geçmeye çalışmak (e-posta ile iletişim hüsrana uğratabilir) ya da internet adresini özel hizmet veren alan kayıt defteri sitelerinden kontrol etmek mağazanın güvenilirliği ile ilgili karar vermenize yardımcı olabilir. www.guvenlinet.org/tr
Sahte alış veriş siteleri ile tuzağa düşürüldüğünüzde ne yapmalısınız? Hemen savcılığa suç duyurusunda bulunup bankanızla iletişime geçerek ücretin iadesini ya da iptalini istemelisiniz.
9. ESTA sözleşmesiyle kandırılmak.
Amerika'ya seyahat edebilmek için elektronik seyahat onayı almak zorundasınız. Bunun için resmi bir form doldurup 14 dolar ve sözleşme ücreti ödemeniz gerekiyor. Bu sözleşme formunu doldurmak için gereksiz yardım tekliflerinde bulunan ve bunun karşılığında sizden 14 dolardan çok daha fazla para talep eden internet sitelerine yakalanmamak için dikkatli olmalısınız. Burada resmi formu bulabilirsiniz: esta.cbp.dhs.gov/esta/
10. Rehber sahtekarları.
Kullanıcıların şirket web sitelerine kolayca ulaşabilmesi için internette çeşitli listeler ve rehberler oluşturulmuştur. Bu rehberleri hazırlayan şirketler tarafından doktorlara ve küçük işletmelere kayıtlarının doğruluğunu onaylamaları ya da yeni kayıt oluşturmaları için e-postalar gönderilmektedir. Yeni kayıt ya da formların doldurulması için bir hizmet verildiğinden ücret talep edilebilmektedir.
11. Zeka testi, genel testler.
İnternette günlük yaşantımız ile ilgili birçok testler sunulmaktadır. Özellikle yetenek ve zekâ testleri o kadar çok seviliyor ki Google'da bu konularda ücretsiz 2..birçok test bulmak mümkündür. Bunların çoğu zararsızdır. Testleri uyguladıktan sonra bilgilerinizi paylaşmanız ve değerlendirilmesi için yayımlanması isteniyorsa bu tür testlerden uzak durmalısınız.
Ek: İşlem kayıtlarınızın takibini bu şekilde yapabilirsiniz:
Veri işleme kaydı bir kamu kaydıdır. Herkes ücretsiz olarak inceleyebilir. Veri işlem kayıt numarası prensipte yazışma evraklarında yer almaktadır. Veri işlem kayıt numarasıyla veri kayıt sisteminde arka planda kimin bulunduğunu öğrenebilirsiniz. Verileri kullanan işletmeler teknolojinin son durumuna göre en yüksek korumayı sunmak zorundadırlar. Tutanak ve dokümantasyon verileri kontrol amaçlı kullanılabilir ve 3 yıl boyunca saklanmalıdır. Tüm çalışanlar öğrenmiş oldukları verileri gizli tutmakla mükelleftir. Veri kayıt ile ilgili işlem takibini e-devlet üzerinden yapabilirsiniz: https://www.turkiye.gov.tr/
