1. Wat zijn sociale media?

Sociale media zijn platformen, die vooral door de gebruikers zelf worden samengesteld en veel minder door de aanbieders ervan. Bovendien bestaan er verschillende platformen die elk op een eigen wijze functioneren en die zich op verschillende media concentreren. Bv.

• Twitter op korte nieuwsberichten
• YouTube op video's
• Facebook op de uitwisselingen tussen vrienden en bekenden
• LinkedIn op het onderhouden van professionele contacten en om nieuwe zakelijke contacten uit te bouwen.

Samengevat kan je zeggen dat momenteel weblogs, fora, sociale netwerken, wikis en podcasts de meest verspreide sociale media zijn.

Sociale media en daarmee ook de trend om zich met mensen via het internet te verbinden/uit te wisselen zijn in feite in 1979 gestart met 'Usenet' (een mededelingenbord met mogelijkheid tot commentaar). Nadien volgden in het midden van de jaren 90 de internetfora (meestal met één specifiek overkoepelend thema, waarover lange tijd gediscussieerd kon worden) en Webchats (uitwisselingen in real time over de meest verschillende onderwerpen). Daarnaast ontstonden ook websites, die destijds scholieren, studiegenoten en studenten met elkaar in verbinding konden brengen.

Vanaf 2003 kwam er dan een sterke opbloei op het vlak van sociale netwerken door het opstarten van het portaal MySpace, dat nog steeds een communicatieplatform vormt tussen muziekbands en hun fans.

Facebook werd opgestart in 2004 en is tot op heden het grootste sociale netwerk. Het doel ervan was een platform te bieden waarop de gebruiker kan communiceren met mensen die hij persoonlijk kent en met wie hij informatie en gegevens kan uitwisselen Facebook heeft duidelijk een beslissende stempel gedrukt op de sociale netwerken, wat vooral te merken valt aan de niet alleen optisch maar ook functioneel gelijkaardige platformen die na Facebook online zijn gegaan. Andere bekende platformen zijn bijv.:

• 2005: YouTube
• 2006: Twitter
• 2010: Pinterest, Instagram
• 2011: Google+, Snapchat

Ter illustratie hierbij een reeks getallen uit 2016 in verband met de sociale netwerken:

• Facebook: telt bijna 1.79 miljard actieve gebruikers per maand wereldwijd,
• De instant-messaging-dienst Whatsapp: 1 miljard actieve gebruikers per maand,
• Twitter: telt momenteel 33,22 miljoen gebruikers …

Zie: statista.com

2. Hoe worden sociale media gefinancierd?

In principe is het gebruik van de respectievelijke platformen Twitter, YouTube en Facebook gratis. De nodige omzet moeten die bedrijven dan ook via een andere weg genereren. De sleutel hiervoor ligt bij de gegevens van hun gebruikers. De genoemde bedrijven slaan alle aangebrachte gegevens op: adressen, foto's, video's, contacten, likes en commentaren. Daaruit valt o.m. af te leiden wie je bent, waar je woont, wat / wie je graag hebt, wie je vrienden zijn, waar je werkt, tot welke godsdienst je behoort, enz. Met zulke profielen kan je dan makkelijk doelgericht en efficiënt reclame gaan verspreiden. Men kan er effectief van uitgaan dat, in de meeste gevallen, reclame en advertenties veruit de hoofdinkomsten van deze bedrijven bepalen.

3. Gedrag op de sociale media

De juiste houding op de sociale media is een evenwichtsoefening die ieder voor zichzelf moet bepalen. Sociale media zijn zeer krachtige werktuigen die ons leven kunnen vergemakkelijken omdat we er zeer snel en bijna moeiteloos met vrienden en bekenden mee kunnen communiceren. We kunnen bijv. met een paar klikken met al onze vrienden afspreken voor een feestje of met hen vakantiefoto's delen. Aan de andere kant moeten we evenwel steeds in het achterhoofd houden dat, in extreme gevallen, alles wat we openbaar maken, o.m. omwille van leemtes in de veiligheid, door bijna alle andere personen kan bekeken / gelezen worden. Sociale media maken het bijv. voor autoritaire staten makkelijk mogelijk om hun bevolking te controleren en / of te bewaken, ze verschaffen stalkers waardevolle informatie over hun slachtoffers, ze maken cybermobbing mogelijk en het doelgericht verspreiden van valse berichten, enz. Maak dus op sociale media enkel deze informatie openbaar die je ook aan vreemden op de straat zou doorgeven!

4. Welke veiligheidsinstellingen zijn belangrijk?

Vooreerst, veiligheidsinstellingen behoeden je slechts voor andere gebruikers alleen maar zo lang er zich geen veiligheidslacunes in het systeem voordoen. Je moet er steeds van uitgaan dat de aanbieder zelf, zijn reclamepartners en de overheid (zowel binnenlandse als buitenlandse) toegang hebben tot alle gegevens die je openbaar maakt, om het even hoe je je veiligheidsinstellingen ook kiest. Om veilig te zijn voor stalking, grooming, mobbing, enz., mag je, indien mogelijk, alleen je vrienden (personen opgenomen in je vriendenlijst) toelaten om je persoonlijke gegevens in te kijken. Als je een nieuwe 'vriend' toevoegt, kan je er evenzeer amper zeker van zijn of het inderdaad gaat om de persoon die hij zegt te zijn….Mocht je twijfelen aan zijn identiteit dan stellen we voor om hem een persoonlijke vraag te stellen (bv. Vragen naar de naam van zijn huisdier), een vraag dus die een vreemde niet kan beantwoorden.

5. Hoe kan ik blokkeren / vergrendelen?

Bij haast alle mediadiensten kan je de contacten blokkeren zodat je van hen geen berichten meer zou ontvangen. Een leidraad voor het blokkeren ervan vind je door een eenvoudige zoekaanvraag op een zoekmachine in te tikken. Als je bijv. Google gebruikt, en je tikt in: 'Facebook contact blokkeren', dan zal je al bij de eerste antwoorden al kunnen lezen wat je precies moet doen.

6. Kan ik mijn aangemaakte profielen volledig verwijderen?

Technisch gezien is deze vraag in het algemeen niet te beantwoorden. Zoals het opmaken van profielen bij online-aanbiedingen zeer verschillend kan zijn, zo is ook het verwijderen van deze individuele accounts ook zeer uiteenlopend. Om uw account bij Amazon te verwijderen moet je bijv. een vooraf opgesteld formulier per e-mail versturen. Het kan ook zijn dat men je vraagt om op te bellen of om een ondertekende brief via de post te versturen of soms kan men ook, heel simpel, op de website op 'verwijderen' drukken. Een zeer omvangrijke verzameling van links naar pagina's die je helpen bij het annuleren van je accounts vind je bij: justdelete.me.

7. Hoe kunnen ongewenste inhouden, foto's enz. van mij en van mijn kind verwijderd worden uit het net?

Juridisch gezien geldt het zogenoemde 'recht op vergeten', zoals vastgelegd in artikel 14 van de Europese wetgeving inzake gegevensbescherming. Als je gerechtelijke stappen wil ondernemen tegen iemand die van jou iets openbaar heeft gemaakt waarmee je het niet eens bent, dan kan je deze persoon burgerrechtelijk laten vervolgen. Daarenboven kan dan ook de aanbieder/provider tot annulering van het gewraakte gedwongen worden omdat er een strafbaar feit is gepleegd wat tot een strafvordering kan leiden. Het verwijderen wordt dan afdwingbaar via gerechtelijke weg.

8. Gevaar – Cybermobbing

Cybermobbing bestaat in vele vormen en kan over de meest verscheidene media verspreid worden. Kort samengevat: personen, bedrijven en instellingen worden op het internet door berichten, bijdragen, foto's, video's of iets dergelijks belasterd of lastig gevallen. Dit fenomeen groeit de laatste jaren in een enorm tempo. In het kader van een uitgebreid wetenschappelijk onderzoek, de zgn. JIM-studie (2016), gaf elke derde bevraagde tussen 12 en 19 jaar aan dat in zijn kennissenkring al iemand via het internet of via gsm lastig werd gevallen. Hoe ouder de jongeren zijn, hoe meer ze een dergelijke zaak al beleefd hebben. (12-13 jaar: 26%, 14-15 jaar: 30%, 16-17 jaar ; 39%, 18-19 jaar: 39%).

Daarenboven kunnen de gevolgen voor de slachtoffers een diepe stempel drukken en in sommige gevallen zelfs leiden tot zelfmoord. De meeste slachtoffers trekken zich terug uit het sociale leven, verzwijgen de aanvallen en weigeren soms om naar school te gaan. Wij raden daarom aan om bij de eerste tekenen van cybermobbing onmiddellijk de ouders en ook de verantwoordelijken (bv. schooldirectie, personeelsafdeling, baas) in te lichten over het voorval en eventueel klacht in te dienen. Belangrijk hierbij is te vermijden dat men in een slachtofferrol te vervalt, dat kan alleen door niet bij de pakken te blijven zitten en onmiddellijk in de tegenaanval te gaan.

9. Gevaar: valse accounts

Valse accounts (fake accounts) zijn accounts die onder een valse naam door bedriegers gebruikt worden en die dienen om je gebruikersgegevens te stelen, om schadelijke software en valse berichten te verspreiden, om frauduleuze aankopen/verkopen af te sluiten of anoniem aan cybermobbing te doen. Principieel kunnen er bij alle onlinetoepassingen valse accounts bestaan: naast Facebook, Twitter, E-bay en vele andere kunnen ook valse e-mailadressen gebruikt worden. Afhankelijk van hoeveel moeite de bedriegers zich getroosten, kan het zeer makkelijk maar ook zeer moeilijk zijn om valse accounts en valse e-mails als fake te ontmaskeren. Wij raden je aan, bij de minste twijfel over de identiteit van een account, de berichten van deze afzender, bijv. de e-mails, onmiddellijk ongelezen te verwijderen. Je mag dan in zo'n geval zeker geen persoonlijke gegevens (bv. paswoorden) versturen, ook zeker niet op links klikken of bijlagen downloaden die bij verdachte e-mails zijn gevoegd.