1. Yüklemek ve indirmek ne demek?

"Upload" (İngilizcede yüklemek anlamına gelir) kelimesi bilişim dünyasında, lokal bilişim aracından ya da bir bellek ortamında uzaktaki bir bilişim aracına veri akışının gerçekleşmesi olarak adlandırılır(tanımlanır). Bir belgeyi (müzik, parça, video vb.) kendi bilgisayarınızdan başka bir bilişim aracına, bir sunucuya yüklüyorsunuz. Bu süreç, internete veri aktarımı "Upstream" olarak da adlandırılır.

"İndirmek" (Download) kelimesi "Yüklemek" kelimesine göre daha çık duyuluyor. Veri akışının farklı yöne doğru gidişidir. Yani harici bir bilişim aracı ya da sunucudan cihazımıza (bilgisayar, tablet vb.) doğru veri akışı "İndirmek"(Download) olarak adlandırılır.

İndirme ve yükleme nerede gerçekleşir? Birkaç örnek:

• YouTube vb. Video portallarında
• Çevrimiçi oyunlarda
• Facebook gibi sosyal medya ağlarında
• Şirketlerin veri kayıt ve senkronize ettiği çevrimiçi bulut hizmetlerinde. iCloud, Google Drive vb. bulut sunucuları.

2. Telif ile korunan materyallerde (Copyright: Telif Hakkı) neye dikkat edilmeli?

Telif hakkı kelimesi, maddi ve manevi açıdan fikri mülkiyetin kişisel ve şartsız hakkın korunması olarak tanımlanır. Telif hakkı ile korunan eserlerin yasal sahibinin izni olmadan indirilmesi ya da yüklenmesi yasa dışıdır.

3. Ağdaki "Serbest İçerikler"

Ağda hangi içeriklerin serbest (açık) olduğunu tespit etmek genellikle çok zordur. Çözüm yolu mu? Tam burada kamu yararına çalışan organizasyonlar devreye giriyor. Yazar / Telif hakkı sahibinin halka, eserlerini basit metotla özel kullanım hakkı ile sunabileceği altı farklı lisans modeli belirliyorlar. Bu lisanslar telif hakkının söz konusu olabileceği her tür eser için geçerlidir. (Örneğin: Metinler, resimler, klipler, müzik parçaları vb.) Aşağıdaki linkten lisans türlerini inceleyebilirsiniz: www.creativecommons.org

Serbest içeriklere en güzel örneklerden biri, kardeş projeleri ile açık içerikli en büyük arşive sahip olan Wikipedia (tr.wikipedia.org) sayılabilir. Wikipedia, telif ve lisans sahiplerinin mevcut içeriklerin başkaları tarafından kullanılmasına izin verdiği anlamına gelen CC-BY-SA lisansını kullanıyor. Buna göre, aynı lisans altında yayımlamak şartıyla, içeriğin sahibi olmayan şahıslar, eserlerin üzerinde çalışarak değişiklikler yapma hakkına sahiptirler.

Serbest içerik (open content) kullanılarak oluşturulmuş diğer örnekler; Internet archive, Open Dictionary Project, LibriVox, Zeno.org ve freedb olarak sıralanabilir. "Openbooks" herkes tarafından ücretsiz olarak serbestçe kullanılabilen kitaplar demektir. Telif hakkı süresi dolmuş eserler de bunlara dâhildir. Kullanımı ücretsiz olabilen güncel kitapların yanı sıra özellikle bilgi ve teknoloji dünyasından kaynaklara da erişilebilir.

Çevrim içi kurslar ücretsiz (Açık öğretim kaynakları) olarak kullanılmak üzere çeşitli cep kitapları ve dokümanlar hazırlayarak, ücretsiz içerikli bir alan oluşturmaktadır.
Creative commons ana sayfa: www.creativecommons.org.tr

4. Açık Kaynak Yazılım. Nedir ve nasıl kullanabilirim?

Bir program oluşturulurken önce bir programlama dili ile bir kod yazılır. Daha sonra yazılan bu kod şifrelenerek tek başına çalışabilecek bir program haline getirilir. Ticari amaçla yazılan çoğu program şifrelenmiş olarak satılır ya da dağıtılır, böylece kullanıcılar -programlama dilini bilseler bile- programın işlevleri üzerinde değişiklik yapma ya da koda gizlenmiş istenmeyen bir işlev olup olmadığını görme şansına sahip olamazlar. Buna kapalı kaynak kodlu yazılım denir. Açık kaynak kodlu (özgür) yazılımlar ise kaynak kodları ile birlikte dağıtılır. Böylece programın işlevlerini denetleme, hata giderme ya da yeni özelliklerle geliştirme işi kolektif olarak gerçekleştirilebilir. Böyle bir programı edindiğinizde tam olarak sahibi olursunuz. Açık kaynak (open source) yazılımlar, çoğunlukla programı yazanın onayı olmadan ücretsiz olarak kullanılabilirler. Ancak her ücretsiz yazılım açık kaynak olmadığı gibi, her açık kaynaklı yazılım da ücretsiz olmak zorunda değildir.

5. Dosya paylaşımı - Yasal mı yasa dışı mı?

Dosya paylaşım programlarını kullanmak yasa dışı değildir. Ancak bu programlarla telif hakkı ile korunan eserleri paylaşırsanız suç işlemiş olursunuz. Bu hukuki olarak da yasaktır. Birçok kullanıcı, paylaşım programları ile indirdiği müzik parçalarını ve filmleri diğer kullanıcılara da gönderdiğinin farkında değil. Paylaşım sitesi (tracker) işletmecisinin koyduğu tek kural; bir paylaşım sitesinden verileri alabilmek için kullanıcının bilgisayarının da bu verileri paylaşmaya kesintisiz devam etmesidir. Bu tür paylaşım programlarına örnekler: www.emule-projekt.net ya da www.bittorent.com

6. YouTube- Yasal mı yasa dışı mı?

YouTube tabi ki yasal. Veri depolama ( örneğin internet üzerinden müzik dinlemek) ya da indirdiğiniz (video dosyalarını kendi cihazına kaydetmek) için yasal olarak sorumlu tutulamazsınız.
Özel programlar yardımıyla kullanıma uygun olan video ya da müzik dosyaları indirilebilir. Burada "kişiye özel bir kopya" oluşturuluyor. Eğer bu legal bir kaynaktan indiriliyorsa yasal olarak izin veriliyor. Kullanıcılar videolarını YouTube'a gönüllü olarak yükledikleri için YouTube bu açıdan legal bir kaynak oluyor. Birçok müzisyen müziklerini bu siteye kendileri yüklüyorlar. Böylece özel kopya oluşturulmasına izin veriliyor. Telif hakkı size ait olmayan bir içeriği YouTube'a yüklediğinizde bu otomatik olarak algılanıp, içerik kaldırılmaktadır.